Tarihçe
18 ve 19. yüzyılda Sanayileşme, Kentleşme kömür kullanımı ve hava kirliliğinin boyutlarını artırmış Ancak artan refah düzeyi nedeni ile bu durum halktan herhangi bir tepki görmemiş. Bugün gelişmekte olan ülkelerdeki durum!1905-İlk kez SMOG terimi-Halk Sağlığı kongresi, Londra. • 1890-1920 Londra’da yapılan araştırmalarda sis ve ölüm sayıları arasında ilişki, ancak sanayileşebilmek için buna katlanmak gerekiyor!!! • 1930-Meuse Vadisi-Hava Kalitesini Koruma Yönetmeliği.
Havanın otopürifikasyonu • Havanın doğal kompozisyonu değiştiğinde atmosferde meydana gelen taşıma, fizik, kimyasal ve biyolojik parçalama mekanizmalarıyla kendi kendini temizlemesi.
Hava Kirleticiler Doğal ya da yapay olaylar sonucu havaya atılan ve havanın normal bileşimine eklenen tüm maddelerdir. • Hava kirleticiler 1. Gazlar ve 2.Partiküller diye ikiye ayrılabilir. • Hava kirleticiler 1. Birincil ve 2.İkincil kirleticiler olarak da gruplandırabilir.
Hava kirleticiler Birincil kirleticiler Belirli bir kaynaktan atmosfere atılan kirleticiler. Askıda partikül maddeler (tozlar ve aerosollar), kükürtlü, organik, azotlu maddeler, CO, halojenler, ozon, radyoaktif maddeler vb. İkincil kirleticiler Birincil kirleticilerin mevcut bazı türlerle atmosferde reaksiyona girmesi ile oluşan kirleticiler. Sülfit, sülfat partikülleri ile sülfürik asit sisi vb.
Hava kirliliği • Doğal ve yapay kaynaklardan havaya karışan kirleticilerin otopürifikasyon hız ve kapasitesini aşması ile maddelerin havada birikmesi ve havanın kompozisyonun bozulmasıdır . 1 . Atmosfer kirliliği : Açık alan kirliliği 2. Kapalı ortam kirliliği : Bina içi hava kirliliği
Atmosfer kirliliği Yerel kirlilik: Bir kent ya da bölge üzerinde havanın kirlenmesidir (Londra, İstanbul, Balıkesir v.b). Küresel kirlilik: Tüm atmosfer kompozisyonunun bozulmasına neden olan karbondioksit oranının yükselmesi ya da ülkeler arası sonuçlar doğuran kirliliktir. ABD’den atılan SO2 ’in (Kükürtdioksit) Kanada’yı, İngiltere ve Almanya’dan atılan SO2 ’in İskandinav ülkelerini etkilemesi
Hava kirliliği tipleri 1. Londra tipi hava kirliliği: Kömür ve petrol yanma ürünlerinin sisle karışması ile oluşan kirlilik. İngilizce sis ve duman sözcüklerinin birer hecesinin birleştirilmesi ile SMOG diye isimlendirilmiştir. Smog sis ve duman karışımıdır ve kentin üstünü örter. Bu tip kirlenmede SO2 birikimi ve sülfürik asit yoğunlaşması vardır. Bu maddeler yüksek konsantrasyonda öldürücüdür
2. Los Angeles tipi hava kirliliği: Dumandan çok gazlara bağlı kirlilik türüdür. Los Angeles okyanus kıyısındadır ve etrafı dağlarla çevrili C biçimindeki bir çanakta kuruludur. Otomobil trafiği yoğun olan kentte okyanustan gelen sis, egzoz gazları ile karışarak SMOG oluşturur. Güneş ışığının etkisi ile oluşan fotokimyasal değişiklikler, hidrokarbonların ve nitrojen oksidin meydana gelmesine yol açar. Gözlerde sulanma, yaşarma; akciğer hasarına ayrıca bitkilerin kurumasına neden olabilir
Hava kirliliğinin oluşumu Ortamda kirletici kaynakların bulunmasına, Bölgenin topografik ve coğrafi yapısının, Meteorolojik koşulların uygun olmasına bağlıdır
Kirletici kaynakları • Doğal kaynaklar: Yanardağ, yerçatlağı, bataklık ve toz (erozyon), • Yapay kaynaklar: Evsel ısıtma araçları, taşıtlar, termik santraller, sanayi kuruluşları. Türkiye’ de hava kirliliğinin önemli kaynaklarından biri evsel ısıtma. Kaliteli linyitlerde ton başına 100 kilo partikül, 29.2 kg kükürt dioksit oluşur
Hava kalitesi sınırları • Halen ülkemizde kullanılan Hava Kalitesi Sınır Değerleri Avrupa ülkeleri değerleri ile uyumlu, • DSÖ’nün 1997 de revize ettiği değerlerden yüksektir.
Hava kirliliğinin etkileri Çevre ve ekonomiye zararları Bitki solunumuna engel olarak başta ormanlar olmak üzere bitki florasının yok olmasına neden olur. Asit yağmurları nedeniyle toprak PH’ ını değiştirir. Verimlilik azalır, çölleşme ortaya çıkar. Asit yağmurları her türlü materyal ve malzemenin ömrünü kısaltır büyük boyutlarda ekonomik kayba neden olur. Yaban hayvanları öldürür ve göç ettirir. Bölgenin hayvan florasını değiştirir, ekolojik dengeyi ortadan kaldırır. CO2 kirlenmesinin yoğun olduğu yerlerde sera etkisine neden olur.
